ΓΡΑΦΕΙ Η ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ
Εκδοχές εικονοπλαστικής απόλαυσης
Οι Δεκαεπτά Κλωστές, το πρώτο μυθιστόρημα του Πάνου Δημάκη, μας μεταφέρει στα Κύθηρα του 1909 όπου ξετυλίγεται η ιστορία του ήρωα Αντώνη Καστελάνη. Πρόκειται ένα αφηγηματικό ψυχογράφημα βασισμένο σε αληθινά γεγονότα. Ο συγγραφέας χειρίζεται με λεπτότητα και ακρίβεια την ιστορία ενός κατά συρροή δολοφόνου, χωρίς προσωπικές παρεμβάσεις με λογοτεχνικά τερτίπια. Παρότι το θέμα είναι δύσκολο και απαιτητικό, η γραφή του συναινεί στη δομή και στην ανάπτυξή του με ιστορική συνέπεια. Ο λόγος ρέει και οι περιγραφές είναι ρεαλιστικές και κατατοπιστικές. Οι Δεκαεπτά κλωστές, αχτίνες που κεντούν μια ουράνια τοξωτή γέφυρα με τα χρώματά τους μα και δεσμά αυτογνωσίας καθώς η αντανάκλασή τους γίνεται ασημένια κλωστή, ένας καθρέφτης από γυάλινα ανθρωπάκια στη αρχή μιας γέφυρας, που πάνω τους καθρεφτίζονται ένστικτα, πράξεις και συναισθήματα. Κι απέναντι το θάμπος της χρυσής κλωστής, ο ήλιος ενός ονείρου, στόχος και νέμεση μαζί.
Ο Πάνος Δημάκης αφηγείται δημιουργικά την ευαισθησία αλλά και την κακόβουλη ροπή των ανθρώπων να δημιουργούν εξιλαστήρια θύματα, παντρεύοντας το σκοτάδι με την αγριότητα. Μέσα από τραυματικά έντονες συγκινήσεις ο ήρωάς του, Αντώνης Καστελάνης, μεταλλάσσεται συναισθηματικά. Μετά την κοινωνική απόρριψη και τη συνεχιζόμενη αδικία που βιώνει, από δοτικός άνθρωπος που αποζητά την αποδοχή, μεταβάλλεται σε κατά συρροή δολοφόνος. Δεκάδες ιστορίες, δικές του και ξένες, σκληρές και άδικες, γίνονται πύρινες γλώσσες, γλύφουν το μυαλό του, αναμιγνύονται με τον ιδρώτα και το αίμα του και του ψιθυρίζουν «Εκδικήσου!». Κι αυτός αλλάζει, η όψη του γίνεται τρομακτική, καθώς σκοτώνει τα θύματά του τελετουργικά, κι όσο οι γλώσσες τον επευφημούν τόσο εκείνος το διασκεδάζει. Η κινηματογραφική γραφή του Πάνου Δημάκη, βασίζεται στην επανάληψη των λέξεων ώστε ν’ αποδίδεται έμφαση στην επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά του ήρωα. Προσδιοριστικές λέξεις, όπως το επίθετο «όλοι», γίνονται εμμονή στο σακατεμένο μυαλό, που σαν περιστρεφόμενος δίσκος περιφέρει την ίδια εικόνα, (σελ. 13). Ο τόπος και ο χρόνος συγκεκριμενοποιούνται. Τα άψυχα αποκτούν ταυτότητα, αντίληψη, αισθήσεις. Το γεφύρι, σε μια εξαιρετική περιγραφή, διαθέτει καρδιά και σώμα και αισθάνεται το βάρος κάθε διαβάτη, (σελ. 14).
Με κάθε αναδρομή του συγγραφέα εγκιβωτίζονται στη ροή της αφήγησης στοιχεία του παρελθόντος, αναφορές σημαδιακές, που βοηθούν τον αναγνώστη να μπει στα βάθη της ιστορίας του, (σελ.19). Κάθε επίπεδο συνθέτει εκδοχές, που ο αναγνώστης καλείται να ανακαλύψει στην πορεία της μελέτης. Πολλά τα ηθογραφικά στοιχεία μιας εποχής, που άφησε πίσω της στερεά πρότυπα, από μία Ελλάδα που προσπαθεί να σταθεί στα πόδια της δίνοντας ευκαιρίες στους ικανότερους ν’ αναδειχθούν. Η γλώσσα βατή καθημερινή, με διάσπαρτους ιδιολέκτους όμως εντελώς κατανοητή σε όλα τα πεδία της ανάγνωσης. Αναδεικνύονται λογοτεχνικά σχήματα καλλιεργημένης γνώσης και ευχέρειας. Η άνεση αποτύπωσης των νοημάτων και των διαφοροποιήσεων των χαρακτήρων εξελίσσει την τεχνική ψυχογραφήματος.
Οι χαρακτήρες μπαινοβγαίνουν στη σκηνή αριστοτεχνικά από έναν συγγραφέα-σκηνοθέτη, που κινεί τα νήματα κάθε δραματουργικά προκαθορισμένης πράξης. Οποιαδήποτε αναμονή, αλλαγή, ή καθυστέρηση στην πλοκή δεν είναι τυχαία. Παρασύρει τον αναγνώστη σε έναν χορευτικό στροβιλισμό συναισθημάτων, τα οποία τον κάνουν συμμέτοχο στην δραματουργική εξέλιξη. Οι περιγραφές, άλλοτε σκληρές κι άλλοτε γλαφυρά ρομαντικές, συναινούν στην εικονοποίηση της γραφής, σαν ένα παιχνίδι μεταξύ αναγνώστη-θεατή και συγγραφέα-σκηνοθέτη. Οι εκδοχές της αφηγηματικής απόδοσης πολλαπλές, όσες και οι δυνατότητες πρόσληψης του κάθε μελετητή, χωρίς το προσωπικό στοιχείο να δεσμεύει το αριστοτεχνικό αποτέλεσμα. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό βιβλίο που χαίρεται κανείς να επαναλαμβάνει την ανάγνωσή του καθώς κάθε φορά ανακαλύπτει καινούργια πράγματα.