ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης – 50 Χρόνια Θέατρο – Ένα Ζωντανό Αρχείο

ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης – 50 Χρόνια Θέατρο – Ένα Ζωντανό Αρχείο

Ένας επετειακός τόμος εκδόθηκε με αφορμή την Έκθεση του ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης στην Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων, που λειτουργεί έως και τις 30 Απριλίου 2025. Η έκδοση, 375 σελίδων, με πλούσιο έγχρωμο υλικό φωτογραφικό και τίτλο «ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης – 50 Χρόνια Θέατρο – Ένα Ζωντανό Αρχείο», συνοδεύει την ομώνυμη έκθεση που από τα επίσημα εγκαίνια μέχρι σήμερα, έχουν επισκεφθεί πολλοί επισκέπτες, αλλά και μετά τη λήξη της θα αποτελέσει βιβλίο αναφοράς, καθώς πρόκειται για πρωτογενή έρευνα. Η διοργάνωση πραγματοποιείται από τον Δήμο Χανίων, τη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων και το ΔΗΠΕΘΕΚ, με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και σε συνδιοργάνωση με την Περιφέρεια Κρήτης. Ο επετειακός τόμος «Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Κρήτης, 50 Χρόνια, ένα ζωντανό αρχείο», σε έρευνα και επιστημονική επιμέλεια του Αντώνη Βολανάκη από την Κάπα Εκδοτική, γιορτάζει την πεντηκονταετή ιστορία του Θεάτρου, χαρτογραφώντας την πολυδιάστατη διαδρομή του. Ο πολυτελής τόμος καταγράφει την πλήρη παραστασιογραφία του οργανισμού με 131 παραστάσεις, καταγράφοντας τους συντελεστές αλλά και τους τόπους όπου έπαιξαν οι παραστάσεις, με αρχειακές φωτογραφίες, ζωγραφικές μακέτες σκηνικών κοστουμιών και άλλα τεκμήρια. Ο Μανώλης Σειραγάκης, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης, στην μελέτη του «Από τον Ερωτόκριτο στον Καζαντζάκη και το σήμερα», ξετυλίγει την παρουσία του κρητικού θεάτρου της αναγέννησης εντός και εκτός Κρήτης. Στη συνέχεια ο επιμελητής του τόμου  Αντώνης Βολανάκης, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών, αναπτύσσει στο πόνημα με τίτλο «Ένα ζωντανό αρχείο», την ιστορία του ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης.

Η εκκίνηση δίνεται με αναφορά στο μινωικό πολιτισμό, με το σφραγιστικό δαχτυλίδι του τάφου των Ισοπάτων, που εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Ηρακλείου και που απεικονίζει γυναίκες σε στάση δέησης να τελετουργούν σε ένα λιβάδι με κρίνα, θέτοντας το ερώτημα σχετικά με την προϊστορία των παραστατικών τεχνών στο νησί της Κρήτης. Μια γραφιστική παραλλαγή της λατρευτικής αυτής παράστασης, είναι και το λογότυπο του ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης. Η ιστορία του οργανισμού διανθίζεται με φωτογραφίες και εστιάζει σε σημαντικές στιγμές – ορόσημα, όπως: η συλλογική ίδρυση της Εταιρείας Θεάτρου Κρήτης (ΕΘΕΚ) από μία ομάδα ενεργών πολιτών, ως έμπρακτη πολιτιστική συνταγογράφηση στα χρόνια της δικτατορίας, οι καλλιτεχνικές συνεργασίες, οι ηθοποιοί που συμμετείχαν στις παραστάσεις, οι διαφορετικές προσεγγίσεις στην καλλιτεχνική διεύθυνση, οι επιλογές στο ρεπερτόριο, η θέση και ορατότητα της γυναίκας καλλιτέχνιδας, θέτοντας το ερώτημα, πώς τα αρχεία ζωντανεύουν τις μνήμες, μέσα από εμβληματικές παραστάσεις που σφράγισαν τη ζωή της Κρήτης, και όχι μόνο. Παράλληλα, διερευνά το ρόλο του θεάτρου ως χώρου κοινωνικής συνάντησης, αισθητικής έρευνας και πολιτιστικής αποκέντρωσης.

Με το βλέμμα στραμμένο στη σκηνική μνήμη και την τεκμηρίωση, εξετάζεται πώς ένα αρχείο θεάτρου είναι ή μπορεί να γίνει μέρος της δημόσιας ιστορίας, ως αντίδοτο στη λήθη. Έτσι, καθίσταται ενεργό πεδίο έμπνευσης και δημιουργίας. Το ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης, είναι ζωντανός οργανισμός – φέρει τις ιστορίες των ανθρώπων που το υπηρέτησαν, εξελίσσεται μέσα στον χρόνο και συνεχίζει, συνομιλώντας με το κοινό του, να διαμορφώνει το πολιτιστικό τοπίο του μέλλοντος. Δεν είναι τυχαίο ότι η Έφη Θεοδώρου, Καλλιτεχνική Διευθύντρια του ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης, επέλεξε τον διεθνή εικαστικό Αντώνη Βολανάκη για να μελετήσει το αρχείο και να επιμεληθεί τον τόμο ιστορικής τεκμηρίωσης του οργανισμού. Πολλοί θεσμοί διεθνώς, όπως το Victoria and Albert Museum στο Λονδίνο, το Smithsonian στις Η.Π.Α., ή το Live Art Development Agency στο Ηνωμένο Βασίλειο, έχουν επιλέξει να συνεργαστούν με καλλιτέχνες-ερευνητές προκειμένου να ανανεώσουν τον τρόπο με τον οποίο το κοινό προσεγγίζει τα αρχεία και τη μνήμη. Αντίστοιχα, και σημαντικοί θεατρικοί οργανισμοί, όπως το National Theatre of Scotland και το BIT Teatergarasjen στη Νορβηγία, έχουν εμπλέξει καλλιτέχνες στη δημιουργική επανερμηνεία των θεσμικών τους ιστοριών. Σε αυτό το διεθνές πλαίσιο, η επιλογή του ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης να αναθέσει την επιμέλεια της επετειακής του έκθεσης και έκδοσης στον Αντώνη Βολανάκη, ήταν μια πράξη διορατικότητας. Ο Βολανάκης, όντας ο ίδιος κρητικός, αλλά και με σημαντική διεθνή εμπειρία στον χώρο της τέχνης, συνδύασε τη γνώση του τοπικού με μια ευρεία, σύγχρονη εικαστική ματιά. Η εντοπιότητά του επέτρεψε να προσεγγίσει το αρχείο με σεβασμό και ενσυναίσθηση, ενώ η διεθνής του πρακτική εγγυήθηκε την ανάπτυξη ενός τεκμηριωτικού τόμου, ως συνέχεια της έκθεσης/εικαστικής εγκατάστασης, πρακτικές που συνομιλούν ισότιμα με τις σύγχρονες μουσειολογικές και θεατρολογικές προσεγγίσεις αρχείου, σε διεθνές επίπεδο.